Nie dawno wpadła mi w ręce niezwykła książka (biały kruk) wydana przez Uniwersytet Jagieloński Instytut Archeologii „HONORATISSIMUM ASSENSUS GENUS EST ARMIS LAUDARE”. Tak-tak, łacina… nie każdego zainteresuje. Ale w środku same cudeńka archeologiczne. Osobiście zainteresował mnie artykuł badacza Jana Chochorowskiego – Łuk i sajdak z centralnego grobowca Wielkiego Kurhanu Ryżanowskiego.
W 1996 roku na terenie środkowej Ukrainy koło miejscowości Ryżanówka (obwód czerkaski) polsko-ukraińska wyprawa badawcza pod kierownictwem archeologa Jana Chochorowskiego odkryła ………co?……… Otóż niezwykły kurhan i to scytyjskiego księcia. Datowany jest na 260 rok p.n.e. Grobowiec był pochówkiem prawdopodobnie ostatniego władcy północnego odłamu Scytów. Mieścił on szkielety dwóch ludzi. Pierwszy szkielet „księcia” w wieku 45-50 lat, a drugi jego sługi 35 latka. Książę zginął prawdopodobnie od ciosu w twarz, a jego towarzysz został pochowany w pełnym zdrowiu. Czyżby zgodził się na samobójstwo?… Ale to nie ważne. Ważne jest co odkryto w tym grobie.
Przy szkieletach znaleziono sztylet z rękojeścią okutą złotą blachą, sajdak z łukiem refleksyjnym i zapasem strzał 94 sztuk z grotami z brązu, dwa zapasowe kołczany z 265 strzałami oraz wiązka 5 dzirytów i włóczni. Mnie oczywiście zainteresowały strzały i łuk. Pierwsze 94 sztuki strzał miały długość 46 cm (razem z grotem). Ułożone według dwóch rodzajów grotów (15 grotów bardziej masywnych, trój skrzydłowych o reliefowych wnękach między skrzydłami i 78 grotów smukłych, trójgraniastych z zadziorami). Wałki strzał (brzechwy) miały grubość około 3 mm, sporządzone wyłącznie z klonu. Na lepiej zachowanych fragmentach brzechw znaleziono u podstaw grotów barwienie czarne i czerwone. Myślę że wielkość i grubość strzał uległa dużej deformacji z powodu „wielowiekowemu leżakowaniu” 🙂 Przy sajdaku odnaleziono żelazny nóż z rękojeścią wykonaną z dwóch znitowanych okładek kościanych i żelazne szydło w kościanej rękojeści. Był to komplet do oprawiania strzał. Ponadto udało się zidentyfikować relikt łuku refleksynego. Miał on kształt sigmoidalny i asymetryczny. Był wykonany z fragmentów dębowej listwy i rogu. Długość łuku przy naciągniętej cięciwie wynosiła około 70 cm a wysokość naciągu 15 cm. Odpowiadał on zatem małym scytyjskim łukom kompozytowym.
Dodatkowo odnaleziono dwa skórzane kołczany wyścielone sierścią lub wojłokiem (coś w rodzaju filcu) o przekroju owalnym lub prostokątnym. Pierwszy zawierał 84 strzały z podziałem na dwa rodzaje grotów. Brzechwy strzał wykonane z brzozy, klonu i lipy. I przy tych kołczanach odnaleziono żelazny nóż z rękojeścią. Nożyk umieszczony był w kieszonce -pochewce po zewnętrznej stronie kołczanu. Drugi kołczan mieścił 86 strzał wykonanych z klonu i brzozy. Przy drugim szkielecie odnaleziono kołczan z 65 strzałami. Brzechwy wykonane z drewna klonu, brzozy i grabu.
Dzięki tym badaniom i odkryciu możemy dowiedzieć się z jakiego drewna wyrabiane były strzały, jakiej były długości i jakie stosowano barwienia promieni. Ponadto możemy stwierdzić jaki kształt miał łuk i z jakich (może nie wszystkich) materiałów był wykonany.
